Małpia ospa, znana również jako monkeypox, to choroba wirusowa, która w ostatnich latach zaczęła budzić coraz większe obawy na całym świecie. Mimo że jest znana od wielu dekad, ostatnie ogniska choroby, które pojawiły się w różnych częściach globu, skłoniły Światową Organizację Zdrowia (WHO) do wydania ostrzeżeń i wzmożenia działań mających na celu jej kontrolowanie. Czym jest małpia ospa, jakie są jej objawy, jak się rozprzestrzenia, oraz dlaczego WHO traktuje tę chorobę jako poważne zagrożenie.
Czym jest małpia ospa?
Małpia ospa to wirusowa choroba zakaźna, która po raz pierwszy została zidentyfikowana u ludzi w 1970 roku w Demokratycznej Republice Konga. Jest wywoływana przez wirus małpiej ospy, który należy do rodziny Poxviridae, tej samej, do której należał wirus wywołujący ospę prawdziwą (smallpox), eradykowaną na całym świecie w 1980 roku.
Chociaż nazwa choroby sugeruje, że jest ona charakterystyczna dla małp, wirus małpiej ospy pierwotnie występuje u gryzoni, takich jak wiewiórki czy szczury, które są głównymi rezerwuarami tego patogenu. Małpy, a także ludzie, mogą zostać zakażeni wirusem poprzez kontakt z zakażonymi zwierzętami lub wydzielinami zakażonych osobników.
Objawy i przebieg małpiej ospy
Objawy małpiej ospy są podobne do objawów ospy prawdziwej, choć zwykle są mniej nasilone. Inkubacja wirusa trwa zazwyczaj od 6 do 13 dni, choć może się wydłużyć nawet do 21 dni. Choroba rozpoczyna się od objawów grypopodobnych, takich jak:
- Gorączka
- Bóle głowy
- Bóle mięśni
- Dreszcze
- Wyczerpanie
- Powiększenie węzłów chłonnych (co jest charakterystycznym objawem, odróżniającym małpią ospę od ospy prawdziwej)
Po kilku dniach od wystąpienia gorączki pojawia się wysypka, która najczęściej zaczyna się na twarzy, a następnie rozprzestrzenia się na inne części ciała, w tym dłonie, stopy oraz błony śluzowe. Wysypka przechodzi przez różne stadia, od plam i grudek, przez pęcherze i krosty, aż do strupów, które z czasem odpadają.
Choroba trwa zazwyczaj od dwóch do czterech tygodni. W większości przypadków małpia ospa przebiega łagodnie, ale w niektórych przypadkach, zwłaszcza u osób z osłabionym układem odpornościowym, może prowadzić do poważnych powikłań, a nawet śmierci.
Drogi transmisji i rozprzestrzenianie się choroby
Wirus małpiej ospy przenosi się głównie poprzez kontakt z zakażonymi zwierzętami, ich krwią, płynami ustrojowymi lub wydzielinami. Ludzie mogą zarazić się wirusem przez ugryzienie lub zadrapanie przez zakażone zwierzę, kontakt z jego mięsem lub innymi częściami ciała, a także przez spożywanie niedogotowanego mięsa dzikich zwierząt.
Małpia ospa może przenosić się również z człowieka na człowieka, choć jest to znacznie mniej powszechne. Do transmisji dochodzi głównie przez bliski kontakt z wydzielinami oddechowymi zakażonej osoby, uszkodzoną skórą, czy przedmiotami, które miały kontakt z zakażonym płynem. W związku z tym, największe ryzyko infekcji mają osoby, które mają bliski kontakt z chorymi.
Dlaczego WHO ostrzega przed małpią ospą?
WHO ostrzega przed małpią ospą z kilku powodów:
Wzrost liczby przypadków: W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby przypadków małpiej ospy, w tym pojawienie się ognisk choroby poza Afryką, gdzie małpia ospa jest endemiczna. Przypadki odnotowano w Europie, Ameryce Północnej i innych częściach świata, co sugeruje, że wirus może rozprzestrzeniać się bardziej globalnie niż wcześniej sądzono.
Zagrożenie pandemiczne: Choć małpia ospa nie jest tak łatwo przenoszona jak COVID-19, to jednak wzrost liczby przypadków w różnych regionach świata budzi obawy o potencjalne ryzyko rozprzestrzenienia się na większą skalę. WHO zwraca uwagę na konieczność monitorowania sytuacji i podejmowania działań prewencyjnych, aby zapobiec ewentualnym wybuchom epidemii.
Brak specyficznej terapii i szczepionki: Choć istnieje szczepionka przeciw ospie prawdziwej, która zapewnia pewną ochronę przed małpią ospą, nie ma obecnie specyficznej szczepionki dedykowanej wyłącznie małpiej ospie. Ponadto, brak jest skutecznych, specyficznych terapii przeciwko temu wirusowi, co utrudnia leczenie i kontrolę choroby.
Mutacje wirusa: Jak w przypadku wielu wirusów, istnieje ryzyko mutacji wirusa małpiej ospy, które mogą wpłynąć na jego zaraźliwość lub ciężkość choroby. WHO zwraca uwagę na potrzebę badań w celu monitorowania ewentualnych zmian genetycznych wirusa, które mogłyby wpłynąć na jego potencjalne zagrożenie.
Środki zapobiegawcze i zalecenia WHO
WHO zaleca szereg środków zapobiegawczych w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się małpiej ospy:
Monitorowanie i kontrola: Wzmożone monitorowanie przypadków małpiej ospy, zwłaszcza w regionach, gdzie choroba jest endemiczna, oraz szybka identyfikacja i izolacja przypadków w nowych ogniskach.
Edukacja i świadomość: Podnoszenie świadomości społecznej na temat małpiej ospy, jej objawów i sposobów przenoszenia. Ważne jest, aby ludzie byli świadomi ryzyka, zwłaszcza podczas podróży do obszarów, gdzie choroba występuje.
Ochrona przed zwierzętami: Unikanie kontaktu z dzikimi zwierzętami, szczególnie z gryzoniami i naczelnikami, oraz spożywanie tylko dobrze ugotowanego mięsa, aby zminimalizować ryzyko zakażenia.
Badania naukowe: Wsparcie badań nad wirusem małpiej ospy w celu opracowania skutecznych terapii i szczepionek, które mogą pomóc w kontroli przyszłych wybuchów choroby.
Małpia ospa, choć nie jest nową chorobą, stanowi rosnące zagrożenie zdrowotne na całym świecie. WHO ostrzega przed nią z uwagi na wzrost liczby przypadków, możliwość globalnego rozprzestrzenienia się oraz brak specyficznego leczenia i szczepionki. W obliczu tych wyzwań, ważne jest, aby społeczeństwa i systemy zdrowotne były przygotowane na ewentualne wybuchy choroby, a także aby kontynuować badania nad wirusem i rozwijać strategie zapobiegawcze.